Nghệ sĩ Tòng Sơn với chiếc kèn Harmonica

Nghệ sĩ Tòng Sơn và chiếc harmonica nhặt được Nghệ sĩ Tòng Sơn biểu diễn cũng nghệ sĩ Huỳnh Hoa. Ông có thể vừa uống bia hay ăn chuối, vừa biểu diễn một lúc 2 cây kèn bằng mũi. Với 53 năm kinh nghệm, tiếng kèn của ông điệu nghệ và mượt mà, thuộc vào hạng "đệ nhất danh thủ" làng kèn VN, với "Đêm đông" của Nguyễn Văn Thương, "Tôi đưa em sang sông" của Y Vân và "Xóm đêm" của Phạm Đình Chương.
- Con đường nào đưa ông kết duyên với cây kèn harmonica?
- Thực ra, chính cây kèn tìm đến với tôi chứ không phải tôi chủ động tìm tới nó. Hồi tôi còn là một cậu thiếu niên 15-16 tuổi, làng tôi bị lính Tây bố ráp, mọi người chạy hoảng loạn. Khi giặc rút, tôi tình cờ lượm được cây kèn của một người lính Pháp đánh rơi trong đống đổ nát. Tôi thích quá, giữ rịt, không cho anh em trong nhà sờ mó đến. Tôi học thổi vỡ lòng với một ông cậu cũng biết sơ sơ về kèn. Dạo đó, tôi chưa hề biết một nốt nhạc nào, cậu tôi phải vẽ khuôn và ghi tên từng nốt trên một tờ giấy để tôi bỏ vào túi để lúc nào cũng có thể lấy ra học. Năm 1950, tôi lên Sài Gòn làm thợ sắp chữ trong một nhà in, không quên mang theo cây kèn "lượm mót" ấy. Ngày đi làm, đêm về, tôi lại trút nỗi buồn xa nhà vào chiếc kèn. Lúc đó, tôi chưa bao giờ có ý nghĩ trở thành một nghệ sĩ. Nhưng với sự động viên khích lệ của bạn bè, tôi chuyên tâm luyện tập. Đến khi Đài phát thanh Pháp Á tổ chức cuộc thi Tuyển lựa tài tử, tôi đã trúng tuyển. Từ đó, tôi đi vào con đường biểu diễn chuyên nghiệp.
- Ông đã nghĩ ra những cách biểu diễn độc chiêu với cây kèn như thế nào?
- Cũng là tình cờ thôi. Một lần, có nghệ sĩ người Mỹ tới Sài Gòn biểu diễn. Anh ta chơi harmonica rất điêu luyện. Một người bạn thân ghé tai tôi nói nhỏ: Tòng Sơn...lé mắt rồi!. Dẫu biết bạn mình nói chơi, nhưng tôi vẫn thấy ức và quyết định làm một cái gì đó để chứng tỏ người Việt mình chơi kèn đâu có kém. Thế là tôi tập vừa ăn chuối vừa thổi kèn. Khổ luyện mãi nhưng không dám đem ra biểu diễn. Nhưng, trong một lần biểu diễn dưới Cần Thơ, tôi đánh liều, ai ngờ thành công. Tôi tự tin hơn, về Sài Gòn diễn chiêu này và cũng được tán thưởng nhiệt liệt. Sau đó, tôi mày mò tìm chiêu mới, vừa uống nước ngọt vừa thổi. Năm 1957, trong tiệc cưới của ca sĩ Duy Mỹ, nhóm bạn của tôi là nhạc sĩ Khánh Băng, Phùng Trọng buộc tôi phải lên đời: thay nước ngọt bằng bia. Sau đó, những tiết mục của tôi được xếp vào danh mục biểu diễn của các nghệ sĩ tôn xưng là quái kiệt như Ba Vân, Trần Văn Trạch.
- Khi thổi kèn kết hợp với ăn chuối và uống nước, ông thấy cách nào khó hơn?
- Mỗi cách đều phải khổ luyện mới thành công, nhưng ăn chuối khó hơn cả. Anh chỉ có một thời khắc để quyết định ...nuốt một cái sao cho thật gọn, thật sạch vòm họng để thức ăn không bám hoặc lọt vào phía trong kèn, làm lệch âm thanh, dễ làm hư kèn. Còn uống nước thì dễ hơn.
- Ông có truyền nghề cho ai không?
- Đó là nỗi day dứt của tôi. Mặc dù có khá nhiều học trò theo học, những ai cũng chỉ được một thời gian rồi bỏ ngang, chẳng ai bền chí cả. Tôi đang chờ một bạn trẻ yêu kèn harmonica đến xin học chỉ với điều kiện: đã học là phải tới nơi tới chốn.
- Cuộc sống của ông bây giờ ra sao?
- Tôi có đến 10 người con, nhưng cho đến lúc này, tôi có thể hãnh diện nói rằng vẫn tự lo cho bản thân được, chưa làm phiền đến con cái. Một niềm vui nữa là tôi được diễn với hai ông bạn già rất thân là anh Huỳnh Hoa chơi saxophone và anh Huỳnh Hiệp chơi trống. Chúng tôi diễn rất hiểu ý nhau. Duy điều ước được một lần ra nước ngoài biểu diễn để chứng tỏ người Việt mình làm được những điều tưởng như không thể thì dường như đang ngày càng xa vời.

(Theo Thanh Niên)

Nhạc sĩ Tòng Sơn đã nổi tiếng là người sử dụng điêu luyện kèn Harmonica từ cuối thập niên 50 của thế kỷ trước cho đến nay. Ông có thể vừa thổi kèn, vừa ăn chuối vừa uống bia, hoặc cùng lúc có thể thổi 2 chiếc harmonica bằng...mũi.. Hiện nay, bước vào tuổi 80, hơi sức đã yếu đi nhiều, nhưng ông vẫn có mặt đều đặn tại các sân khấu, nhà hàng ca nhạc để trình diễn tiếng kèn Harmonica nghiệp dĩ của mình.

Nhạc sĩ Tòng Sơn cho biết ông đã từng sở hữu khoảng 500 cây kèn Harmonica nhưng nay đã bị thất lạc nhiều. Hiện ông còn giữ được một số cây kèn độc đáo và lạ mắt. Có cây kèn nhỏ chỉ có 4 lỗ (ông gọi là kèn cháu cố) hay cây kèn Cromonica (gồm 32 lỗ và một thanh đẩy nâng thêm 4 âm vực, mà ông gọi là “ông cố của các cây kèn harmonica”), khi sử dụng kèn này, người nghe thường lầm tưởng là đang có khoảng 3 cây kèn harmonica đang hòa tấu.

Trước thêm năm mới Kỷ Sửu, tại căn gác nhỏ của mình trên tầng hai của một ngôi nhà nằm sát chợ Trần Hữu Trang, nhạc sĩ Tòng Sơn đã có buổi trò chuyện thân mật với phóng viên SGGP.