Điển cố - điển tích

**phannguyenquoctu** Mon Jun 06, 2011 10:07 pm

Điển cố - điển tích

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Điển cố (từ Hán Việt) nghĩa là những tích truyện xưa (cũng gọi là điển tích); thường là kể về các tấm gương hiếu thảo, anh hùng liệt nữ, các tấm gương đạo đức, hoặc những truyện có tính triết lý nhân văn trong lịch sử (thường là của Trung Quốc).

Trong văn hoá truyền thống, người ta cho rằng nhìn người chính là một cách để tự soi xét mình, rằng lấy những điển tích kinh điển trong lịch sử làm tham chiếu để luận giải là một cách rất tốt để làm sáng tỏ cái ý mà mình muốn biểu đạt. Do vậy, việc nhắc đến điển cố trong thơ và văn được sử dụng nhiều; cũng được xem như một chuẩn mực.

Ví như trong câu thơ Một nền Đổng Tước khoá xuân hai Kiều, cụ Nguyễn Du đã nhắc đến điển cố hai chị em Kiều thời Tam Quốc.

Thời hiện đại, cùng với hàng loạt cách mạng công nghiệp, thương nghiệp, hiện đại hoá, tin học hoá,... con người thay đổi tư tưởng, các giá trị nhân văn cũng thay đổi, dẫn đến việc sử dụng điển cố về điển tích cổ như trên đã trở nên ít đi rất nhiều. Ngày nay người ta bớt dần việc nhắc đến mẫu hình nhân vật cổ, ví như Nhạc Phi như là thể hiện của chữ Trung, Quan Vũ như là thể hiện của chữ Nghĩa, v.v. Mà thêm vào đó những mẫu hình hiện đại, như Chí Phèo, Ô-sin, v.v.

Đương nhiên, vẫn còn nhiều các tích cổ, các mẫu hình nhân vật cổ mà văn và thơ ngày nay tham chiếu đến, ví như: Tế Công ăn thịt, Hàn Tín chui háng, Tào Tháo luận anh hùng, Nữ Oa vá trời, Hoạn Thư, Sở Khanh, v.v.

Mục lục

1. Bể dâu

2. Châu về Hợp Phố

3. Chuyện ba phải

4. Khánh Ly

5. Mâu thuẫn

6. Nụ Cười Đáng Giá Ngàn Vàng

7. Nam Nữ thọ thọ bất tương thân

...

(st)

**phannguyenquoctu** Mon Jun 06, 2011 10:12 pm

Bể dâu

Nguồn gốc của điển tích bể dâu bắt đầu từ chữ “Thương hải tang điền”. Thương hải hay còn phát âm là thanh hải: tức là biển xanh. Tang điền là ruộng trồng dâu nuôi tằm. Câu này có ý, một nơi từ biển xanh sâu thẳm hay biển sâu xanh thẳm đã biến thành ruộng trồng dâu, chỉ việc đời biến đổi nhanh chóng, đã khác hẳn so với ngày xưa.

Trong Truyện Kiều của cụ Nguyễn Du có câu thơ nổi tiếng:

Trải qua một cuộc bể dâu.
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.

(st)

**phannguyenquoctu** Mon Jun 06, 2011 10:17 pm

Châu về Hợp Phố

Trong “châu về Hợp Phố”, “châu” là từ vốn dùng để chỉ ngọc trai, về sau để chỉ ngọc nói chung, còn “Hợp Phố” vốn là tên của một quận xa xưa của Giao Châu. Đây là một nơi sản xuất châu nổi danh.

Tương truyền, ở thời Hậu Hán có tên quan thái thú tham lam, bạo tàn, thường bắt dân lấy ngọc châu rất ngặt. Vì thế mà châu đã bỏ quận nhà để sang quận Giao Chỉ. Cho đến khi Mạnh Thường đến thay chức Thái Thú, ra những đạo luật mới, bỏ những tệ cũ, cho dân chúng tự do kiếm châu, sản xuất châu, thì châu từ quận Giao Chỉ trở về quận Hợp Phố quê nhà. Từ tích này, người ta mới dùng câu “châu về Hợp Phố” để chỉ vật quý trở lại chốn cũ, hay nhận lại những vật quý đã mất.

(st)

**phannguyenquoctu** Mon Jun 06, 2011 10:24 pm

Chuyện ba phải

Thuở xưa, Ðức Phật Thích Ca Mâu Ni có ba đệ tử. Một hôm rảnh rỗi, ba ông ngồi với nhau tranh cãi thế nào là chân lý duy nhất. Ðương nhiên với bản lĩnh uyên thâm của từng ông, họ luôn bảo vệ lý luận của mình là chân lý, chả ông nào chịu ông nào. Cuối cùng, họ thống nhất đem kiến giải của bản thân trình Ðức Phật nhờ Ngài phân xử. Nghe đệ tử đầu trình bày xong, Ðức Phật nói là ông ta đúng. Tiếp đến người thứ hai Ðức Phật cũng nói ông này đúng. Người thứ ba cũng vậy;
.....
Ba người đệ tử không biết rằng ẩn dụ của chân lý duy nhất chính nằm ở chỗ đó. Đức Phật ngụ ý rằng chân lý duy nhất không nằm ở đâu cả. Cái gì cũng có thể là chân lý, mà cũng không có cái gì là chân lý.
Lâu dần nghĩa tích cực của từ ba phải chuyển thành tiêu cực. Những người nhu nhược, ai nói gì cũng thấy đúng, kô có chủ kiến riêng của mình.

(Dựa tích đã đọc trong Cơ hội của Chúa, kô biết có chính xác ko)

(st)

**phannguyenquoctu** Mon Jun 06, 2011 10:47 pm

Khánh Ly

Trịnh Công Sơn đã nói rằng ông đặt nghệ danh cho ca sĩ Lệ Mai là Khánh Ly bởi vì ông hâm mộ hai nhân vật trong lịch sử là Khánh Kỵ và Yêu Ly.

Như thế này:

Yêu Ly là thích khách người nước Ngô đời Xuân Thu. Công tử Quang giết vua Ngô rồi lên ngôi, tức là Hạp Lư. Con vua Ngô là công tử Khánh Kỵ (tên Liêu) trốn sang nước khác, chiêu nạp hào kiệt kết liên lân quốc tìm cơ hội báo thù. Hạp Lư nghe chuyện Khánh Kỵ, ăn không ngon ngủ chẳng yên, bèn lập kế dùng Yêu Ly giết Khánh Kỵ . Hạp Lư khép tội Yêu Ly rồi chặt mất cánh tay phải và giết hết vợ con Yêu Ly để Khánh Kỵ tin. Yêu Ly gặp Khánh Kỵ, được tin dùng . Tới lúc Khánh Kỵ cùng quân sĩ xuôi dòng sông về đánh Ngô, Yêu Ly ngồi chung thuyền đợi lúc gió mạnh cầm giáo đâm suốt bụng Khánh Kỵ. Khánh Kỵ xách ngược đầu Yêu Ly lên dìm xuống nước ba lần rồi lại để lên đầu gối, cúi nhìn, cười mà rằng “thiên hạ còn có dũng sĩ dám cả gan đâm ta!” Quân sĩ lúc đó xúm lại đòi giết Yêu Ly, nhưng Khánh Kỵ gạt đi mà bảo, “người này là một dũng sĩ! Chớ nên trong một ngày mà để chết hai dũng sĩ của thiên hạ. Đừng giết y, tha cho y về Ngô để cho y được tỏ lòng trung.”

Sau đó, Yêu Ly tự cho mình là kẻ bất nhân bất nghĩa bất trí, thẹn với Khánh Kỵ mà tự sát chết …

Hết chuyện …

(st)

**phannguyenquoctu** Mon Jun 06, 2011 11:14 pm

Mâu thuẫn

Chuyện đời xưa, có một anh chàng nọ ra giữa chợ bán binh khí. Anh ta rao lớn lên rằng:
-Mua đi mua đi, đây là cây mâu sắc nhất thiên hạ đây, đâm cái gì cũng thủng.

Một lúc sau, anh ta lại rao:
-Mua đi mua đi, cái thuẫn (cái khiên) này vô cùng chắc chắn, không vật nào có thể đâm thủng.

Người qua đường thấy chuyện tức cười mới hỏi anh ta rằng:
-Thế nếu tôi lấy cái mâu của anh đâm vào cái thuẫn của anh thì sẽ thế nào, mâu gãy hay là thuẫn hư?

Anh chàng bán mâu há miệng mắc quai, kô thể trả lời đc. Từ đó người ta dùng tích mâu thuẫn để chỉ nhừng lời nói vô lý, đối nghịch nhau. Sau dùng rộng ra, mâu thuẫn còn chỉ cả xung khắc giữa mọi người…

(Ghi lại theo trí nhớ từ truyện cổ.)

(st)

**phannguyenquoctu** Tue Jun 07, 2011 12:08 am

Nụ Cười Đáng Giá Ngàn Vàng

Chu U Vương thời Đông Chu có nàng ái thiếp tên Bao Tự dung nhan xinh đẹp. U Vương si mê tới mức phế bỏ Thân Hậu lập Bao Tự làm Chánh Cung, nhưng Bao Tự vẫn luôn mang trong lòng nỗi ưu tư sầu thảm. U Vương tìm mọi cách để mua vui cho nàng. Nhà vua tìm mua hàng trăm tấm vải lụa về cho Bao Tự xé rách tạo ra tiếng kêu vui tai, nhưng vẫn không làm Bao Tự cười lên được. U Vương hứa ai làm cho Bao Tự cười sẽ được trọng thưởng ngàn vàng.

Quắc Công vốn là một tên a dua nịnh thần bèn hiến kế: Vốn nhà Chu có một chòi canh gác ở Lư Sơn, khi có giặc giã thì lên đài đốt cháy báo hiệu cho chư hầu tới cứu giá. U Vương nghe theo đốt lửa báo tin các chư hầu tưởng trong nước có biến lần lượt đem quân về cứu giá. Nhưng thấy U Vương vẫn bình an vô sự, các chư hầu mạnh ai kéo quân về. Bao Tự thấy cảnh chư hầu đổ xổ nhau tới rồi lúng ta lúng túng ra về, thì nàng cười thành tiếng. U Vương giữ đúng lời hứa trọng thưởng cho Quắc Công ngàn vàng.

Sau này khi Thân Hầu cùng Khuyển Nhung kéo binh vào kinh thành, U Vương lại lên Lư Sơn đốt lửa báo hiệu nhưng chẳng có ai tới.

(st)

**phannguyenquoctu** Tue Jun 07, 2011 12:17 am

Nam Nữ thọ thọ bất tương thân

Ngũ Viên (tự Tử Tư) vì oán hận Sở Bình Vương hoang dâm giết chết cha mình và anh là Ngũ Thượng, nên bỏ Sở ra đi tìm cách trả thù nhà.

Vua Sở biết Tử Tư là người có tài năng sợ rằng để ông sống sẽ di họa về nhau nên cho người truy sát.

Tư Tư phải nhiều lần cải trang mới tránh khỏi sự truy đuổi của quan quân nhà Sở. Sức cùng lực cạn, Ngũ Tư Tử không còn đồng xu dính túi, đói rét khổ sở. Một quả phụ đang đem thức ăn cho cha mẹ của mình ở ngoài ruộng thấy tình cảnh của Ngũ Tử Tư đã động lòng và đem biếu thức ăn cho ông.

Sau khi Tử Tư dùng xong bữa ăn thì người quả phụ ấy nói với Nghũ Tử Tư: “Chồng tôi chết đã hơn 10 năm, từ ấy tôi thủ tiết thờ chồng, không nói chuyện hay giao du với bất người đàn ông nào khác. Nay vì thương cảm tài năng của ông tôi mới cho thức ăn, đã nói chuyện với ông, trong lúc đưa đồ ăn cho ông thì tay chân có đụng chạm, còn gì là trinh tiết của tôi nữa, tôi đành lấy cái chết để tạ lỗi với chồng"

Nói xong người quả phụ ôm hòn đá trầm mình xuống sông tự vẫn.

(st)

Sponsored content

Mon	Tue	Wed	Thu	Fri	Sat	Sun
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31

Điển cố - điển tích

Điển cố - điển tích

Re: Điển cố - điển tích

Châu về Hợp Phố

Chuyện ba phải

Khánh Ly

Mâu thuẫn

Nụ Cười đáng giá ngàn vàng

Nam Nữ thọ thọ bất tương thân

Re: Điển cố - điển tích